حالا دیگر کمتر کسی است که کلمه کوچینگ به گوشش نخورده باشد. این رویکرد روان‌شناسانه امروزه به‌عنوان یکی از کاربردی‌ترین روش‌ها برای بهبود وضعیت افراد شناخته می‌شود. در این یادداشت درباره شاخه های کوچینگ نوشته و انواع کوچینگ را معرفی خواهیم کرد و کمی بیشتر درباره معروف‌ترین انواع کوچینگ توضیح خواهیم داد.
پیش از خواندن این یادداشت، توصیه می‌کنم مطلب «کوچینگ چیست؟» را مطالعه کنید.
شاخه های کوچینگ
کوچینگ یک دانش واحد است که انواع آن در شاخه ها و زیرشاخه هایی قرار می‌گیرند. در منابع مختلف، انواع کوچینگ را در شاخه ها و دسته‌بندی‌های متفاوتی قرار داده‌اند. هرکدام از این نوع دسته‌بندی‌ها بسته به رویکرد نویسنده متفاوت است.
ما انواع کوچینگ را بر اساس هدف نهایی آن‌ها در شاخه های متفاوتی قرار داده‌ایم؛ به این صورت که انواع کوچینگی که مربوط به شخص و نیازهای درونی و نیازهای روانی او از محیط پیرامون باشد را در یک شاخه و انواع کوچینگی که مربوط به نیازهای مالی، کسب و کاری و نیازهای شغلی فرد باشد را در شاخه دیگری قرار داده‌ایم.
بر اساس این دسته‌بندی، دو شاخه اصلی کوچینگ خواهیم داشت. شاخه اول «کوچینگ زندگی» است. شاخه کوچینگ زندگی یا لایف کوچینگ (که خود نام یکی از انواع مشهور کوچینگ است) آن نوع از کوچینگ هایی را در برمی‌گیرد که با زندگی شخصی فرد و نیازهای درونی او در ارتباط است. شاخه دوم «کوچینگ کسب و کار» است. شاخه کوچینگ کسب و کار (که خود نام یکی از پر اقبال ترین انواع کوچینگ است) انواعی از کوچینگ را شامل می‌شود که مربوط به ارتقای نیازهای مالی، کاری، مهارتی و شغلی فرد بوده و منجر به شکوفایی اقتصادی اشخاص می‌شود.
کوچینگ شاخه سومی نیز دارد که آن شاخه کوچینگ خویشتن یا سلف کوچینگ است. این نوع کوچینگ با توجه به منحصربه‌فرد بوده و می‌تواند هر دو کاربرد را داشته باشد. در ادامه درباره شاخه های کوچینگ و زیرمجموعه‌های آن بیشتر می‌خوانید.
زیرمجموعه‌های شاخه های کوچینگ
شاخه های کوچینگ همان‌طور که گفته شد، انواعی از کوچینگ را در زیرمجموعه خود دارند. شاخه کوچینگ زندگی، کوچینگ هایی مانند لایف کوچینگ، کوچینگ فردی، کوچینگ توانمندسازی، کوچینگ سلامت و کوچینگ رشد معنوی را در زیرمجموعه‌های خود دارد.
شاخه کوچینگ کسب و کار نیز کوچینگ هایی مانند بیزینس کوچینگ، کوچینگ شغلی، کوچینگ سازمانی و کوچینگ اجرایی را به‌عنوان زیرشاخه های خود دارد. شاخه کوچینگ خویشتن نیز تنها یک زیرمجموعه داشته و آن همان سلف کوچینگ یا کوچینگ خویشتن است.
انواع کوچینگ
درباره شاخه های کوچینگ گفتیم، حالا می‌خواهیم با انواع کوچینگ شما را بیشتر آشنا کنیم. کوچینگ بر اساس کاربری‌های ویژه آن به انواع مختلفی تقسیم‌شده است. این کاربری‌ها در بسیاری از موارد بین انواع کوچینگ تا حدودی یکسان بوده و بسیاری از انواع کوچینگ فصل مشترک فراوانی دارند.
بااین‌حال دسته‌بندی‌ها بیشتر به شکلی طراحی می‌شوند که مراجعه‌کنندگان بهتر بتوانند نیاز دقیق خود را از کوچینگ بیابند؛ اگرنه کوچ‌ها با دانش، مهارت و تکنیک‌های حدوداً یکسانی کوچ می‌کنند و تفاوت زیادی میان انواع کوچینگ برای آن‌ها وجود ندارد.
لیست انواع کوچینگ
اگر جست‌وجویی ساده کنید، متوجه خواهید شد که هیچ لیست یکسان و واحدی برای انواع کوچینگ پیدا نخواهید کرد. چه فهرست‌های بلند و بالایی برای انواع کوچینگ وجود دارد که شاید برخی از انواع آن توسط یک کوچ ابداع شده و تنها از طرف او انجام می‌شود.
در زیر فهرستی از انواع کوچینگ که بیشتر شناخته‌شده هستند و درعین‌حال کاربردی‌تر هستند را آورده‌ایم. لیست زیر بر اساس شاخه های کوچینگ دسته‌بندی شده است.
انواع کوچینگ در شاخه کوچینگ زندگی
- لایف کوچینگ
- کوچینگ فردی
- کوچینگ تحصیلی
- کوچینگ سلامت
- کوچینگ توانمندسازی
- کوچینگ رشد معنوی
- کوچینگ رابطه
- کوچینگ زوجین
- کوچینگ موفقیت
- کوچینگ اعتماد‌به‌نفس
- کوچینگ شادی
- کوچینگ سلامت روان
- کوچینگ شخصیت
انواع کوچینگ در شاخه کوچینگ کسب و کار
- بیزینس کوچینگ
- کوچینگ رهبری
- کوچینگ اجرایی
- کوچینگ سازمانی
- کوچینگ عملکرد
- کوچینگ شغلی
- کوچینگ فروش
- کوچینگ کارکنان
- کوچینگ مهارت
انواع کوچینگ در شاخه کوچینگ خویشتن
- سلف کوچینگ
در ادامه درباره مشهورترین انواع کوچینگ بیشتر می‌خوانید.
لایف کوچینگ یا کوچینگ زندگی (Life Coaching)
لایف کوچینگ مادر همه کوچینگ ها است. به‌جرئت کامل‌ترین نوع کوچینگ و شاید اولین نوع کوچینگ، لایف کوچینگ است. لایف کوچینگ تمامی جنبه‌های درونی و بیرونی زندگی فرد را در برمی‌گیرد؛ از افزایش اعتماد‌به‌نفس گرفته تا بهبود رابطه زناشویی.
لایف کوچینگ به فرد کمک می‌کند تا زندگی خود را از «آنچه هست» به «آنچه می‌خواهد باشد» تغییر دهد. وقتی حرف از «آنچه باید باشد» می‌زنیم، مجموعه‌ای از چیزها است که فرد قصد به دست آوردن آن‌ها را دارد. لایف کوچ به فرد کمک می‌کند تا «آنچه باید باشد» را که همان هدف اوست، پیداکرده و بهترین راه برای رسیدن به آن را بیابد.
کوچینگ زندگی به فرد کمک می‌کند تا عملکرد خود در هر جنبه‌ای از زندگی را بهبود بخشیده، و استعدادهای خود را شکوفا کند. کوچینگ زندگی به فرد توانایی این را می‌دهد که راه‌حل مشکلات زندگی خویش را بیابد و خود با تکیه‌بر توان خود به رفع آن‌ها اقدام کند.
یادداشت «لایف کوچینگ چیست؟» شما را به‌طورکامل با این مقوله آشنا می‌کند.
کوچینگ فردی (Personal Coaching)
کوچینگ فردی که با نام‌هایی مانند کوچینگ توسعه فردی، کوچینگ تحول فردی و کوچینگ رشد فردی شناخته می‌شود، به‌نوعی از شاخه های لایف کوچینگ است که تمرکز آن بر روی رشد و توسعه فردی است. کوچینگ فردی به افراد کمک می‌کند که اهداف شخصی زندگی خود را شناخته و به آن‌ها دست یابند.
باوجود شباهت‌های فراوانی که میان لایف کوچینگ و کوچینگ توسعه فردی وجود دارد، اما گفته می‌شود که کوچینگ فردی بیشتر بر روی اهداف خاص شخصی و درونی در یک حوزه تمرکز کرده و کمتر مسائل بیرونی فرد را شامل می‌شود.
اطلاعات کامل‌تر درباره این نوع کوچینگ را در یادداشت «کوچینگ فردی چیست؟» بخوانید.
کوچینگ تحصیلی (Educational Coaching)
کوچینگ تحصیلی نوعی از کوچینگ است که به دانش‌آموز کمک می‌کند تا بتواند به خودشناسی لازم دست پیدا کرده و با مشخص کردن اهداف زندگی آینده خود، منطبق بر آنچه از خودشناسی خود فهمیده است، دوره تحصیل خود را سپری کرده و مناسب‌ترین رشته تحصیلی را برای خود انتخاب کند.
کوچینگ تحصیلی فرایندی است که با خودشناسی آغاز و با انتخاب رشته پایان میابد. در میانه این مسیر، اتفاق درخشانی که به وقوع می‌پیوندد، از بین رفتن سردرگمی‌های نوجوان و پیدا کردن مسیر درست زندگی است.
در مورد این نوع کوچینگ، می توانید به یادداشت «کوچینگ تحصیلی چیست؟» مراجعه کنید.
کوچینگ رشد معنوی (Spiritual Coaching)
کوچینگ رشد معنوی به شما کمک می‌کند تا به درجات عمیق‌تری از معنویت برسید و به اهدافی دست پیدا کنید که فراتر از مادیات و ملموسات هستند. کوچینگ رشد معنوی فرد را یاری می‌دهد تا بتواند اهداف عمیق معنوی درون خویش را روشن و شفاف ساخته و راهکارهایی برای دستیابی به آن‌ها پیدا کند.
کوچینگ رشد معنوی به افراد کمک می‌کند تا ایمان خود را قدرتمند ساخته و به آگاهی‌های معنوی دست پیدا کنند. فرد می‌تواند راه‌حل تمامی مشکلاتی که در جنبه‌های معنوی و روحی خود دارد را با کمک کوچینگ رشد معنوی پیدا کرده و به توسعه ابعاد روحی و ایمانی خود بپردازد؛ هدفی که شاید هدف غایی همه انسان‌ها است.
کوچینگ موفقیت (Success Coaching)
کوچینگ موفقیت به شخص کمک می‌کند تا به اهدافی که برای خود در نظر گرفته است برسد. کوچینگ موفقیت کمک می‌کند تا بتوانید از آنچه هستید به آنچه می‌خواهید باشید تبدیل شوید.
کوچینگ موفقیت هم به‌نوعی فرزند کوچینگ زندگی است و از سویی دیگر شباهت فراوانی با کوچینگ فردی، کوچینگ کسب و کار و کوچینگ های دیگر دارد. تفاوت کوچینگ موفقیت با متدهای دیگر کوچینگ، مشخص بودن هدف ابتدایی افراد است؛ فرد هدف مشخصی مدنظر دارد و کوچینگ موفقیت کمک می‌کند تا در رسیدن به این هدف موفق شود.
کوچینگ سلامت (Wellness Coaching)
کوچینگ سلامت به افراد کمک می‌کند تا مشکلات جسمی و روانی خود را شناسایی کرده و با تکیه‌بر استعدادها و توانایی‌های خود بتوانند راه‌هایی برای فائق آمدن بر این مشکلات بیابند.
در نگاه اول به نظر می‌آید کوچ سلامت، افرادی هستند که متخصص تغذیه و ورزش هستند و با دادن برنامه‌های غذایی و ورزشی کمک به بازیابی سلامت جسمی افراد می‌کنند. اما کوچ سلامت، باوجوداینکه ممکن است در تغذیه و ورزش هم تخصص داشته باشد، اما بیشتر با تکیه‌بر متدهای کوچینگ، به فرد کمک می‌کند تا بتواند مشکلات سبک زندگی خود را کشف کند؛ مشکلاتی که منتج به از بین رفتن سلامت تن و سلامت روان او شده است.
بیزینس کوچینگ یا کوچینگ کسب و کار (Business Coaching)
مشهورترین نوع کوچینگ در ایران بیزینس کوچینگ است که البته معمولاً تعریف درستی از آن ارائه نمی‌شود. کوچینگ کسب و کار به مدیران کسب و کار کمک می‌کند تا بتوانند دید روشن‌تری نسبت به بیزینس خود داشته باشند. بیزینس کوچینگ کمک می‌کند تا یک کسب و کار استراتژی خود را شناخته و بتواند با تکیه‌بر توانایی‌های موجود خود برای دستیابی به آن‌ها به راهکار دست پیدا کند.
بیزینس کوچینگ کمک می‌کند تا یک کسب و کار بتواند از قابلیت‌های موجود خود حداکثر استفاده را کرده و با تکیه‌بر امکانات و سرمایه فعلی خود به سود بیشتر دست پیدا کند. کوچینگ کسب و کار کمک می‌کند تا از دل کسب و کار خود بتوانید مشکلات خود را پیدا کرده و با استفاده از پتانسیل‌های کسب و کار خود، بهترین راه‌حل را برای رفع آن مشکلات پیدا کنید.
بیزینس کوچینگ همان‌طور که گفته شد کوچینگ مرجع برای تمامی کوچینگ هایی است که مربوط به مسائل کاری، مالی و کسب و کار هستند. کوچینگ کسب و کار به‌نوعی تمامی آن کوچینگ ها را در زیرمجموعه خود دارد.
کوچینگ سازمانی (Organizational Coaching)
کوچینگ سازمانی به سازمان و کسب و کار کمک می‌کند تا مشکلات خود را شناسایی و راه‌حل‌های آن‌ها را بیابد و درعین‌حال اهداف خود را روشن کند و راه دستیابی به آن‌ها را بیابد.
کوچینگ سازمانی وجه تمایز ویژه‌ای نسبت به دیگر انواع کوچینگ کسب و کار دارد. کوچینگ سازمانی مخصوص کل سازمان بوده و به‌نوعی سیستماتیک است و مخصوص فردی خاص (مثلاً مدیر مجموعه) نیست و سازمان در جایگاه فرد کوچ شونده قرار می‌گیرد.
در کوچینگ سازمانی، کوچ در نقش یکی از ارکان کسب و کار حضور مستمر داشته و در تمامی تصمیمات و چالش‌های آن نقش‌آفرینی می‌کند. کوچینگ سازمانی بسته به نیاز، ممکن است با تمامی افراد مجموعه کاری در تماس باشد تا کمک به حل مشکلات مجموعه کرده و آن را در نیل به اهدافش یاری کند.
کوچینگ شغلی (Career Coaching)
کوچینگ شغلی که با عنوان کوچینگ انتخاب شغل نیز شناخته می‌شود، به فرد کمک می‌کند تا بتواند نیازها و توقعات شغلی خود را روشن و شفاف کرده و اهداف شغلی خود را بیابد. کوچینگ شغلی کمک می‌کند فرد با تکیه‌بر تجربیات کاری خود، بتواند شرایط شغلی بهتری را تجربه کرده و یا به‌روشنی دریابد که چه شغلی مناسب اوست.
کوچینگ شغلی همچنین به افراد کمک می‌کند تا در مصاحبه‌های شغلی و ارسال رزومه عملکرد بهتری داشته و بتوانند حداکثر استعداد خود را برای کارفرماها به نمایش بگذارند. درعین‌حال کوچینگ شغلی به تک تکِ کارکنان یک مجموعه کاری کمک می‌کند تا بتوانند به حداکثر بازدهی در موقعیت شغلی خود برسند.
سلف کوچینگ (Self Coaching)
سلف کوچینگ یا کوچینگ خویشتن به باور برخی جزوی از انواع کوچینگ نیست، بااین‌حال در بسیاری از منابع از کوچینگ خویشتن به‌عنوان یکی از انواع کوچینگ یاد می‌شود که البته جزو هیچ‌یک از دو شاخه اصلی کوچینگ نیست. سلف کوچینگ فرد را به مهارتی می‌رساند که خود بتواند به‌عنوان کوچ خویش عمل کرده و مشکلات و اهداف زندگی خود را شناسایی کند. سلف کوچینگ قابلیتی در شخص ایجاد می‌کند که خود می‌تواند موتور محرکه خویش بوده و در تمامی جنبه‌های زندگی به راهگشایی و هدف‌یابی دست بیابد.
پیش‌نیاز یادگیری سلف کوچینگ، کوچ شدن است. افرادی که در دوره‌های سلف کوچینگ شرکت می‌کنند، ابتدا کوچینگ می‌شوند و همانند دوره‌های کوچینگ زندگی، اهداف، مشکلات و نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی می‌کنند. در انتها به چنان درجه‌ای از خودشناسی می‌رسند که می‌توانند با تکیه‌بر تکنیک‌هایی که در دوره سلف کوچینگ آموخته‌اند، خود را در هر زمینه‌ای، چه کاری و چه شخصی، کوچینگ کنند.
یادداشت «سلف کوچینگ چیست؟» به‌طورکامل دراین‌باره نوشته‌شده است.
کدام‌یک از انواع کوچینگ مناسب من است؟
همان‌طور که خواندید در لیست کوتاه شده ما از انواع کوچینگ، بیش از 20 نوع کوچینگ دیده می‌شود. این انواع کوچینگ، همان‌طور که گفته شد، کاربرد خاصی داشته و برای هدف خاصی طراحی‌شده‌اند. هر شخصی نیز بسته به نیازهای خود سراغ یکی از انواع کوچینگ می‌رود.
اگر نیاز به کوچینگ دارید اما هنوز نمی‌دانید که کدام‌یک از انواع کوچینگ مناسب شما است، می‌توانید با دفتر پریسا موسائی، کوچ ICI و ICFتماس بگیرید و با کسب مشاوره، بهترین نوع کوچینگ مناسب خود را بیابید. همچنین می‌توانید از طریق پر کردن فرم درخواست کوچینگ با ما در تماس باشید تا در اولین فرصت با شما تماس بگیریم. زمان آن رسیده که تغییری بزرگ در زندگی خود ایجاد کنید.
منبع: مجله علمی آذریان
